Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển không ngừng, các hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản ngày càng trở nên tinh vi, phức tạp và khó lường, trở thành một vấn nạn nhức nhối, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng không chỉ về tài chính mà còn làm xói mòn niềm tin trong cộng đồng. Từ những chiêu trò “đầu tư siêu lợi nhuận” trên không gian mạng, các cuộc gọi giả danh cơ quan chức năng, đến những thủ đoạn lừa đảo tinh vi trong giao dịch dân sự, không ít cá nhân và tổ chức đã trở thành nạn nhân, mất đi khối tài sản tích cóp cả đời. Việc nắm vững các dấu hiệu nhận biết và quy định pháp luật về xử lý hành vi này là vô cùng cần thiết. Chúng tôi sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về định nghĩa, đặc điểm, các yếu tố cấu thành, khung hình phạt, và biện pháp phòng tránh, xử lý khi phát hiện hành vi lừa đảo.

1. Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản là gì

Theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hành vi sử dụng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác một cách trái pháp luật. Bản chất là kẻ phạm tội đưa ra thông tin sai sự thật nhằm khiến chủ sở hữu tài sản tin tưởng và tự nguyện giao tài sản, sau đó chiếm đoạt. Đây là tội phạm xâm phạm trực tiếp đến quyền sở hữu tài sản được pháp luật bảo vệ.

Đặc trưng của tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản: Người phạm tội có ý định chiếm đoạt từ trước và sử dụng hành vi gian dối làm công cụ để đạt được mục đích này.

2. Dấu hiệu nhận biết Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản

• Dấu hiệu pháp lý:
  • Có thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt: Đây là dấu hiệu bắt buộc. Hành vi gian dối phải diễn ra trước và trong quá trình giao tài sản, khiến nạn nhân tự nguyện giao tài sản.
  • Giá trị tài sản: Từ 2.000.000 đồng trở lên. Trường hợp dưới 2.000.000 đồng vẫn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu kèm theo các điều kiện như đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt, gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc tái phạm.
• Dấu hiệu thực tiễn:
  • Hứa hẹn lợi ích phi thực tế: Đề nghị đầu tư lãi suất cao bất thường, trúng thưởng không mất phí, “chạy án” thoát tội.
  • Giả mạo danh tính, giấy tờ: Mạo danh cơ quan nhà nước (công an, ngân hàng, tòa án), làm giả giấy tờ, biên lai chuyển tiền.
  • Tạo hoàn cảnh khẩn cấp: Giả mạo người thân gặp nạn, thông báo liên quan vụ án để yêu cầu chuyển tiền gấp.
  • Lợi dụng công nghệ cao: Lừa đảo qua mạng xã hội (hack tài khoản, mượn tiền), sàn đầu tư ảo, link độc hại, tin nhắn giả mạo thương hiệu (SMS Brandname).

Lưu ý: Cần cảnh giác cao độ khi có yêu cầu cung cấp tiền hoặc thông tin cá nhân đột ngột, không rõ ràng, hoặc những lời hứa hẹn quá hấp dẫn.

3. Các yếu tố cấu thành tội phạm

Để cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, hành vi phải thỏa mãn đầy đủ các yếu tố sau:

• Chủ thể: Người từ đủ 16 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.
• Khách thể: Quyền sở hữu tài sản của cá nhân, tổ chức. Tội phạm này gây thiệt hại về tài sản, không trực tiếp gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe.
• Mặt khách quan:
  • Thủ đoạn gian dối: Đưa ra thông tin giả làm người khác tin là thật, dẫn đến việc nạn nhân tự nguyện giao tài sản. Hành vi gian dối phải có trước hoặc trong khi nạn nhân giao tài sản.
  • Chiếm đoạt tài sản: Chuyển dịch tài sản của người khác thành của mình một cách trái pháp luật.
  • Hậu quả: Thiệt hại vật chất từ 2.000.000 đồng trở lên. Tội phạm hoàn thành khi kẻ phạm tội đã chiếm được tài sản.
• Mặt chủ quan: Lỗi cố ý trực tiếp. Kẻ phạm tội nhận thức rõ hành vi gian dối, vi phạm pháp luật, thấy trước và mong muốn hậu quả chiếm đoạt tài sản xảy ra. Ý định chiếm đoạt có từ trước khi tài sản được giao.

4. Khung hình phạt (Điều 174 BLHS)

Pháp luật quy định 4 khung hình phạt tùy theo mức độ vi phạm và giá trị tài sản chiếm đoạt:

• Khung 1 (Cơ bản): Chiếm đoạt từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng. Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
• Khung 2 (Tăng nặng): Chiếm đoạt từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc các trường hợp nghiêm trọng khác (có tổ chức, chuyên nghiệp, tái phạm nguy hiểm, lợi dụng chức vụ quyền hạn, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt). Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
• Khung 3 (Rất nghiêm trọng): Chiếm đoạt từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc lợi dụng thiên tai, dịch bệnh. Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
• Khung 4 (Đặc biệt nghiêm trọng): Chiếm đoạt từ 500.000.000 đồng trở lên hoặc lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp. Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.

Hình phạt bổ sung: Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Lưu ý: Trường hợp chưa đến mức truy cứu hình sự (lừa đảo chiếm đoạt dưới 2.000.000 đồng và không thuộc các trường hợp đặc biệt) sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng và buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp.

5. Tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

Tòa án sẽ xem xét các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ để quyết định mức án cụ thể trong khung hình phạt.

• Tình tiết tăng nặng (Điều 52 BLHS): Phạm tội có tính chất côn đồ, phạm tội nhiều lần, đối với nhiều người, lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của nạn nhân, dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt (lưu ý: những tình tiết đã là yếu tố định tội hoặc định khung sẽ không được tính là tình tiết tăng nặng riêng).
• Tình tiết giảm nhẹ (Điều 51 BLHS): Tự nguyện bồi thường, khắc phục hậu quả; thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; tự thú, đầu thú; phạm tội lần đầu, ít nghiêm trọng; bị ép buộc, đe dọa.

6. Phòng tránh và xử lý khi phát hiện hành vi lừa đảo

• Phòng tránh:
  1. Không cung cấp thông tin cá nhân: Tuyệt đối không cung cấp số tài khoản, mã OTP qua điện thoại, tin nhắn khi chưa xác minh.
  2. Kiểm chứng lời đề nghị tài chính: Cẩn trọng với “món hời” quá dễ dàng. Tham khảo ý kiến người thân, nguồn tin chính thống.
  3. Cảnh giác với cuộc gọi giả danh: Bình tĩnh khi nhận cuộc gọi xưng danh công an, viện kiểm sát, tòa án yêu cầu chuyển tiền; báo công an địa phương.
  4. Bảo mật tài khoản online: Giao dịch trên sàn uy tín, không click link lạ, cài đặt xác thực nhiều lớp, khóa tài khoản ngay khi có dấu hiệu bị xâm nhập.
  5. Tuyên truyền cho người thân: Chia sẻ kiến thức về các hình thức lừa đảo mới, đặc biệt với người lớn tuổi.
• Xử lý khi phát hiện hoặc nghi ngờ:
  1. Ngừng giao dịch ngay: Giữ lại bằng chứng (tin nhắn, email, số điện thoại).
  2. Báo cơ quan chức năng: Trình báo công an gần nhất, cung cấp toàn bộ bằng chứng.
  3. Thông báo cho ngân hàng (nếu liên quan): Liên hệ ngân hàng để yêu cầu phong tỏa tài khoản nhận tiền.
  4. Không tự giải quyết: Tránh đối đầu trực tiếp, để cơ quan pháp luật điều tra và xử lý.
  5. Theo dõi vụ việc: Liên hệ công an nắm tiến độ điều tra, cân nhắc thuê luật sư nếu thiệt hại lớn.

Trên đây là những thông tin cần thiết Nhung & Cộng sự chia sẻ tới Quý bạn đọc về quy định về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản mới nhất năm 2025. Hy vọng rằng những thông tin mới nhất năm 2025 trên đây sẽ giúp bạn hiểu rõ các quy định pháp luật về án treo. Nếu còn vướng mắc, bạn hãy liên hệ số 0908 823 850 để được Luật sư hướng dẫn cụ thể hơn cho trường hợp của mình.